تکالیف و حقوق زوجین نسبت به هم

          بنام خدا                                                 16/11/1390

سخن امروز حافظ با شما :

بیا که وضع جهان را چنان که من دیدم

گر امتحان بکنی می خوری و غم نخوری

معنی :

آنطوری که من اوضاع دنیا و روزگار را دیدم در یافتم که آنقدر کوتاه و فانیست که هیچ چیزش ارزش غم و غصه خوردن ندارد؛ و تو حتی اگر خودت نیز این را امتحان کنی چو من به این مطلب پی خواهی برد و دست از دل بستن به دنیا و غمهایش خواهی کشید وتلاش خواهی کرد که عمر گرانمایه را به شادی و خوشی بگذرانی.

� من ریشه ها را شناخته ام

دست بر زمین مینهم

دست بر زمین بگذار

رابطه از سنگ تا به ستاره یکی ست

دستی در ستاره و پایی به سنگ!�

 �سید علی صالحی.کتاب اول. شعر هفتم�

� نقاشی من کلاه نبود، یک مار بوآ بود که داشت یک فیل را هزم میکرد. آن وقت برای فهم بزرگ تر ها برداشتم توی شکم بوآ را کشیدم. آخر همیشه باید به آنها توضیحات داد.�

� شازده کوچولو1. اثر آنتوان دوسنت اگزوپری. ترجمه احمد شاملو �

� اگر انسان کودک به دنیا نمی آمد، نوع بشر به زودی از دنیا میرفت.�

� امیل. اثر ژان ژاک روسو.ترجمه غلامحسین زیرک زاده.انتشارات ناهید�

             تکالیف و حقوق زوجین نسبت به هم

روابط زن و شوهر :

الف - روابط غیر مالی

ب - روابط مالی( نفقه _ مهریه )

 ابتدا به روابط غیر مالی یا همان تکالیف مشترک زوجین خواهم پرداخت.

1.     حسن معاشرت؛ ماده1103 قانون مدنی میگوید:� زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.� حسن معاشرت و خوش رفتاری زن و شوهر مربوط به عرف و عادت و رسوم اجتماعی و مقتضیات زمان و مکان فرق خواهد کرد.�با همسرانتان با اخلاق نیکو معاشرت کنید. شایسته ترین شما کسی است که با زنش خوش رفتار است. جهاد زن، خوب شوهر داری است.�

2.               معاضدت در تشیید مبانی خانواده :

چون انجام خدمات منزل و مدیریت خانه و حتی تربیت اولاد از وظایف شرعی زن به حساب نیامده است، بنابراین اگر زن از تربیت فرزند خودش امتناع کند ناشزه محسوب نمیشود.

ناشزه یعنی :� زنی که صرفا اعمالی از قبیل سوء رفتار یا ارتکاب اعمال ناروا یا عدم اطاعت زن از شوهر در امور واجب مینماید� پس با خود داری زن از انجام اعمالی که وظایف شرعی وی به حساب نیامده است زن ناشزه محسوب نمیشود.

نشوز در لغت به معنی: ارتفاع و سرکشی است؛ که از سوی هر یک از زوجین میتواند صورت گیرد.بعبارتی جامع تر هر گونه ناسازگاری و یا بدرفتاری از سوی زن او را ناشزه میسازد.

نکته : مصادیق نشوز در فقه کاملا مشخص گردیده است.

 حقوق از همسران انتظار فداکاری و ایثار ندارد، ولی از آنان میخواهد که مانند دو شریک همدل یاور هم باشند. زوجین باید در مقید بودن به اصول و مبانی خانواده و تربیت فرزندان به هم کمک کنند.

3.               وفاداری :

زن و شوهر باید نسبت به هم وفادار باشند و از برقراری رابطه نامشروع با دیگران بپرهیزند.

ریاست شوهر بر خانواده

منظور از ریاست، تصمیم گیری نهایی در امور خانواده و مراعات مصالح آن بوده که بعضی از آنها را قانونگذار مشخص نموده است. مثل: انتخاب محل سکونت، انتخاب شغل زن، و نظائر آن از اختیارات شوهر است.

1.               تعییین مسکن :

 اصولا انتخاب مسکن در حقوق ما با مرد است و هر منزلی را که مرد انتخاب می کند زن موظف به اقامت است. مگر اینکه خلاف آن در قرار داد عقد ازدواجشان تعیین گردد یعنی در ضمن عقد شرط کنند اختیار تعیین مسکن با زن باشد. پس هر جا که زن معین کند مرد باید منزل تهیه کند. البته زن میتواند حتی اگر زمان عقد شرط نکرده باشد در شرایطی از اقامت در منزل مشترک خود داری کند که این حالت معیار قضاوت را باید عرف و عادت و شئون زن قرار داد. مثلا: اگر شوهر منزلی دارد که زن دیگرش و یا پدر و مادر وی در آن سکونت دارند و زن را به سکونت در آن دعوت می نماید؛ زن موظف به پذیرفتن آن نیست؛ بلکه میتواند درخواست منزل اختصاصی بکند.

نکته1 : اگر بودن زن با شوهر در یک منزل همراه با ترس ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن میتواند مسکن جداگانه اختیار کند و در طول این مدت نیز مرد موظف است نفقه زن را بپردازد، هرچند که با هم در یک منزل زندگی نمیکنند.

نکته2: مادامی که محاکمه بین زوجین پایان نیافته تعیین محل سکنی زن باز هم باید با توافق انجام گیرد. بنابر این مرد موظف است منزل دیگری را که از نظر عدم ضرر مالی یا شرافتی مورد قبول زن است تهیه و در اختیار وی قرار دهد.

2.               شغل زن :

 طبق ماده1117 قانون به شوهر اختیار با شرط و محدودی در مخالفت با شغل زن داده شده است.حتی اشتغال به حرفه هایی که در تضاد با استمتاعات مرد باشد در داخل منزل نیز باید با جلب موافقت شوهر باشد.

  نکته1: اگر زن در زمان ازدواج شاغل بوده و عقد همسری مبنی بر ادامه آن انجام گرفته، و یا در ضمن عقد شرط شده باشد، زوج نمی تواند او را از ادامه شغل منع نماید.

3.               تکلیف تمکین برای زن :

 زن مکلف است از شوهر خود تمکین داشته باشد.

ب- روابط مالی زن و شوهر

1.     استقلال مالی زن شوهر دار. ماده1118: زن میتواند در دارایی های خود هر تصرفی را که میخواهد بکند؛ بدون آنکه کسب موافقت شوهر لازم باشد.

نکته: شوهرتنها می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که با مصالح خانوادگی یا حیثیت خود یا زن مخالف باشد منع کند.

2.               نفقه زن :

نفقه یعنی:� تامین هزینه های خانواده و از جمله مخارج شخصی زن که بر عهده مرد است، و زن از این نظر هیچگونه مسئولیتی ندارد؛ حتی اگر زن دارای ثروت کلانی هم باشد، الزامی ندارد که از اموال شخصی خود مخارج و مایحتاج خویش را تامین نماید.�

تکلیف مرد به دادن نفقه ناشی از حکم قانون است لذا نمیتوان آن را ساقط کرد و هر قرارداد مخالف آن ، خواه قبل از ازدواج یا بعد از آن، باطل است.

  نکته : ماده1108: هر گاه زن بدون مانع مشروع ( یعنی عذر و دلیل موجه شرعی مثل: حالت حیض و نفاس، روزه واجب، انجام هر گونه عمل واجبی که وقت آن اقتضا میکند، یا کسالتی که پزشک او را از آمیزش ممنوع ساخته است) از انجام وظایف زوجیت سر باز بزند مستحق نفقه نخواهد بود.

شرط واجب شدن نفقه 2 چیز است:

1- دائم بودن عقد ازدواج

2- تمکین زن از شوهرش

پس تاکید می نمایم که: وقتی زن در عقد دایم از شوهرش تمکین داشته باشد مستحق نفقه است. خود داری زن از انجام وظایف زناشویی تنها در صورتی که با عذر شرعی باشد همچنان مستحق نفقه قرارمیگیرد.

حدود نفقه:

در کتب فقهی نفقه زن در هشت چیز دسته بندی شده است:

1و2- نان و خورش به مقداری که سیر شود، و از نظر کمیت و کیفیت به شئون زن و عرف و عادت بستگی داشته ومتناسب با زمان و مکان می باشد.

3- لباس؛ که از نظر جنس و مقدار بستگی به عرف و عادت محل دارد.

4- فراش؛ که منظور زیر انداز و وسایل استراحت است.

5- وسائل طبخ و ادوات و ابزار آشپزی متناسب و متعارف.

6- وسائل تنظیف و آرایش؛ مانند شانه و موادی مانند کرم. و مخارج حمام اعم از آنکه برای غسل باشد یا برای نظافت شخصی.

7- مسکن ملکی یا اجاره ای؛ که با شئون و احتیاجات زوجه  از نظر محل به حد کافی متناسب باشد.

8- خدمتکار؛ اگر زن از جهت شئون و شرافت خانوادگی در منزل پدرش دارای خادم بوده، ویا به علت بیماری نیازمند به خدمتکار است. در این صورت مرد مختار است بین اینکه برای زن خدمتکاری اجیر کند و یا اینکه خود به خدمتش برخیزد و حوائج او را بر آورد و یا اینکه زن خودش داوطلبانه کارهای مربوط به خود را انجام دهد. که در صورت اخیر زن حق مطالبه نفقه خادم را ندارد.

ملاحضات:

نکته1- زن نفقه خود را روزانه مطالبه می کند ، و شوهر نفقه یومیه را جداگانه به وی تسلیم میکند.  انتخاب یکی از دو نحوه با زن است و شوهر نمیتواند زن را به تقبل نحوه نخست وادار کند.

نکته2- زن مالک نفقه است. مثلا اگر شوهر یک جا نفقه یک هفته را به زن بدهد و زن با تامین هزینه ها از جایی دیگر و یا قناعت مقداری از آن را پس انداز کند؛ شوهر نمی تواند مبلغ مزبور را پس بگیرد. اما اگر قبل از پایان یک هفته زن ناشزه گردد نسبت به ایام نشوز باید نفقه را به مرد برگرداند.

نکته3-  طعام در ملکیت زن در می آید اما لباس و وسائل خواب و فرش و کلیه اشیائی که استفاده از آنها موجب از بین رفتن آنها نمیباشد، بعد از وفات زن همچنان از اموال شوهر محسوب است. مگر آنکه مرد به زن تملیک کرده باشد.

نکته4- هر گاه زن برای انجام واجب شرعی مسافرت کند ، نفقه بقوت خود باقی و واجب است.

نکته5- نفقه زن بر نفقه سایر افراد واجب النفقه مقدم است. مانند: فرزند. پدر و مادر و غیره. بنابراین در صورت فقر یا تهی دستی مرد دادگاه باید حق تقدم را به نحوی که بیان شد رعایت کند.

نکته6- هرگاه مرد در حالی که استطاعت مالی دارد، نفقه زن را ندهد؛ زن میتواند بدون مراجعه به دادگاه از اموال مرد آن را برداشت نماید به عنوان تقاص مالی که حقش است و از وی دریغ شده.

نکته 7- هر گاه مدتی بگذرد و مرد نفقه زن را ندهد ، نفقه ایام گذشته بصورت دین بر گردن مرد قرار میگیرد و از بین نمیرود مگر با دادنش یا تبرئه شدنش از پرداختش.

نکته8- هر گاه مرد برای پرداخت نفقه زنش مالی نداشته باشد موظف است که کار کند و نفقه را تامین کند مگر آنکه شغلی مطابق با شئون او وجود نداشته باشد ، که در این صورت مانند مورد قبل مدیون و در موقع ممکن باید بپردازد.

نکته9- زن میتواند حق نفقه را از عهده مرد بردارد. البته نسبت به روز حاضر یا ایام گذشته. مگر آنکه بعنوان شرط ضمن عقد از روز نخست باشد.در این حالت شرط صحیح است وتنها در این حالت برداشتن حق نفقه  نسبت به ایام آینده نیز بدون اشکال است.

سایرانواع نفقه:

نفقه مطلقه باینه

نفقه درعده وفات

نفقه منقطعه

که به آنها نیز در جای خود خواهم پرداخت. به عنوان مبحث آینده  راجب مهریه مفصل صحبت خواهم نمود.با تشکر از همراهیتان.

                                     پایان مبحث دوم